Wciąż istnieje wiele mitów na temat leków psychiatrycznych, które budzą w społeczeństwie obawy i często prowadzą do niepotrzebnego lęku przed ich stosowaniem. Wiele z tych mitów opiera się na niewiedzy, a ich efektem bywa niechęć do podejmowania leczenia farmakologicznego, które dla wielu osób może stanowić kluczowe wsparcie w codziennym funkcjonowaniu. W artykule omówimy trzy najczęstsze zakłamania dotyczące współczesnych leków psychiatrycznych: powodowanie zmian w osobowości, otępiające działanie oraz obawy związane z ich bezpieczeństwem.

Mit 1: Leki psychiatryczne zmieniają osobowość

Jednym z najpowszechniejszych mitów jest przekonanie, że leki psychiatryczne zmieniają osobowość pacjenta. W rzeczywistości, leki stosowane w psychiatrii, w tym antydepresanty, stabilizatory nastroju czy leki przeciwpsychotyczne, mają za zadanie poprawić jakość życia pacjenta, a nie zmieniać jego osobowości. Celem leczenia jest redukcja objawów takich jak przygnębienie, lęk, zaburzenia nastroju czy otępienie, które w znaczący sposób utrudniają normalne funkcjonowanie.

Badania naukowe pokazują, że dobrze dobrane leki poprawiają stan psychiczny pacjenta, nie zmieniając jego cech osobowościowych. Na przykład, antydepresanty działają na poziomie neuroprzekaźników takich jak serotonina, noradrenalina i dopamina, które wpływają na nastrój, a nie na cechy osobowościowe (Papakostas, 2016). Zgodnie z wynikami badań, pacjenci po odpowiednim dobraniu leku często zauważają, że ich „prawdziwe ja” zostaje przywrócone, gdy objawy choroby ustępują. Osobowość pacjenta pozostaje więc bez zmian. Zmniejszają się jedynie niekorzystne symptomy zaburzeń.

Mit 2: Leki psychiatryczne otępiają i obniżają sprawność umysłową

Innym powszechnym przekonaniem jest obawa przed tym, że leki psychiatryczne prowadzą do otępienia lub obniżają funkcje poznawcze. Rzeczywiście, niektóre leki mogą powodować skutki uboczne takie jak zmęczenie czy senność, zwłaszcza w początkowej fazie leczenia lub przy zbyt wysokiej dawce, ale dobrze dobrane ilości leków pozwalają na zachowanie pełnej sprawności umysłowej.

Skutki uboczne, które czasami pojawiają się na początku kuracji, mogą być przejściowe. Na przykład leki przeciwlękowe mogą wywoływać senność, ale to działanie często ustępuje po kilku tygodniach, gdy organizm przyzwyczaja się do leku (Leucht et al., 2017). Naukowcy wskazują, że dobrze dobrane dawki leków stosowanych długoterminowo nie mają trwałego wpływu na sprawność umysłową i pozwalają pacjentom zachować wysoką jakość życia. Badania pokazują również, że u pacjentów cierpiących na depresję poprawa nastroju dzięki leczeniu farmakologicznemu może nawet zwiększyć wydolność poznawczą, gdyż depresja sama w sobie wpływa negatywnie na koncentrację i pamięć.

Warto także zaznaczyć, że brak leczenia w poważnych przypadkach zaburzeń psychiatrycznych może mieć poważne skutki dla funkcji poznawczych. Na przykład w przypadku nieleczonej depresji obserwuje się długotrwałe zmniejszenie zdolności koncentracji i podejmowania decyzji. Zatem leczenie farmakologiczne, odpowiednio dobrane i monitorowane, może poprawić funkcjonowanie poznawcze, a nie je osłabiać (Millan et al., 2012).

Mit 3: Leki psychiatryczne są niebezpieczne i prowadzą do uzależnień

Obawa przed uzależnieniem od leków psychiatrycznych jest kolejnym częstym mitem. W rzeczywistości tylko niektóre leki stosowane w psychiatrii, jak benzodiazepiny (np. diazepam i lorazepam), mają potencjał uzależniający, zwłaszcza gdy są stosowane w sposób niekontrolowany lub przez długi czas. Natomiast wiele leków przeciwdepresyjnych, stabilizatorów nastroju i leków przeciwpsychotycznych nie ma właściwości uzależniających (Lader, 2015).

Współczesna psychiatria stawia na indywidualne podejście do pacjenta i dobór takich leków, które nie stwarzają ryzyka uzależnienia. Dla przykładu, selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), najczęściej stosowane w leczeniu depresji, nie powodują uzależnienia fizycznego. Oznacza to, że pacjent nie wymaga zwiększania dawki, aby uzyskać ten sam efekt terapeutyczny, a w przypadku zakończenia terapii leki te są stopniowo odstawiane pod nadzorem lekarza, aby uniknąć ryzyka pojawienia się efektów odstawiennych (Taylor et al., 2012).

Jakie korzyści przynoszą leki psychiatryczne?

Dobrze dobrane leki psychiatryczne, stosowane pod kontrolą specjalisty, mogą znacząco poprawić jakość życia osób cierpiących na różnorodne zaburzenia psychiczne. Farmakoterapia pozwala złagodzić objawy, które często stanowią barierę w codziennym funkcjonowaniu. Przykładowo, osoby z depresją, dzięki lekom antydepresyjnym, mogą odzyskać energię do działania, zwiększyć motywację i poprawić swoje relacje społeczne.

Podobnie, osoby z zaburzeniami lękowymi. Po rozpoczęciu terapii farmakologicznej często zauważają mniejszą intensywność ataków paniki, co pozwala im na bardziej komfortowe funkcjonowanie w społeczeństwie. Schizofrenia czy zaburzenia afektywne dwubiegunowe to kolejne przykłady schorzeń, gdzie leki przeciwpsychotyczne oraz stabilizatory nastroju umożliwiają stabilizację stanu psychicznego i redukcję objawów psychotycznych, co wpływa na poprawę jakości życia pacjentów (Kendler, 2013).

Podsumowanie

Leki psychiatryczne są stosowane od dziesięcioleci i rozwijane w taki sposób, aby były skuteczne i bezpieczne dla pacjentów. Każdy lek przechodzi liczne badania kliniczne i musi spełniać restrykcyjne wymagania, zanim zostanie dopuszczony do użytku (Kane & Correll, 2010). Przez dziesięciolecia badań naukowych udowodniono, że odpowiednio dobrane leki pomagają pacjentom zmniejszyć objawy zaburzeń psychicznych i odzyskać kontrolę nad życiem bez negatywnego wpływu na osobowość czy sprawność poznawczą.

Należy pamiętać, że leki psychiatryczne powinny być stosowane pod nadzorem lekarza, a ich skuteczność zależy od indywidualnego podejścia do pacjenta. Każdy przypadek i organizm jest inny, dlatego ważna jest współpraca z doświadczonym specjalistą, który dobierze najwłaściwsze leczenie, monitorując jego efekty oraz ewentualne skutki uboczne. Dzięki takim działaniom farmakoterapia może przynieść istotne korzyści osobom cierpiącym na zaburzenia psychiczne, przyczyniając się do poprawy ich codziennego funkcjonowania i jakości życia.

Źródła:

• Kane, J. M., & Correll, C. U. (2010). Pharmacologic treatment of schizophrenia. Dialogues in Clinical Neuroscience, 12(3), 345–357.
• Kendler, K. S. (2013). Toward a philosophical structure for psychiatry. The American Journal of Psychiatry, 170(3), 209-217.
• Lader, M. (2015). Benzodiazepines revisited: Will we ever learn? Addiction, 110(12), 1921–1923.
• Leucht, S., et al. (2017). Long-term antipsychotic treatment and cognitive performance in schizophrenia. World Psychiatry, 16(2), 156–170.